«برنامه فیتیله تعطیل شد» آن هم پس از ١٥سال فعالیت مستمر. آن هم درحالیکه مدتی پیش محمد مسلمی کارگردان این برنامه حدود دو ماه پیش اعلام کرده بود با توجه به عدم حمایتهای مادی و معنوی تلویزیون از آثار ساخته شده در حوزه کودک و نوجوان سری جدید «فیتیله» تا آخر امسال برنامهاش ادامه خواهد داشت و پس از آن دیگر عمو فیتیلهایها برنامهای در تلویزیون نخواهند داشت. حالا تلویزیون دست پیش گرفته و به دلیل اتفاقی که در برنامه روز جمعه «فیتیله» رخ داد نهتنها اقدام به تعطیل کردن برنامه «فیتیله» کرده بلکه کار به توبیخهای شدید و حتی برکناری جانشین مدیر پخش شبکه دو رسیده است. اما ماجرا چه بود و چرا صداوسیما نسبت به آن چنین واکنش سختگیرانهای از خود نشان داده است؟
ماجرا چه بود؟
روز جمعه در برنامه «فیتیله» آیتمی پخش شد که داستان آن توهین به هموطنان آذریزبان تلقی شد. ماجرا از این قرار بود که در این آیتم محمد مسلمی و حمید گلی که با زبان آذری صحبت میکردند میهمان هتل درجه یکی بودند اما به دلیل نارضایتیشان از شرایط هتل میخواستند آنجا را ترک کنند. دلیلشان هم بوی بد اتاقی بود که آنها ساکنش بودند. در ادامه آیتم مشخص میشود که بوی بدی که آنها حس میکردند از دهان پسربچه بیرون میآمده و دلیلش هم این بوده که پسربچه به جای استفاده از مسواک... این شوخی به تنهایی جای ایراد و اشکال داشت چراکه حتی تصور چنین صحنهای برای بزرگسالان هم کمی مشمئزکننده است چه برسد به کودکان.
واکنشها از کجا آغاز شد
این اتفاق با همه ناپسند بودنش اما قابلیت تبدیل شدن به یک بحران و حاشیه را نداشت و تنها میتوانست به یک تذکر جدی ختم شود اما ماجرا از زمانی که یکی از نمایندگان مجلس اعتراض شدیدی به این موضوع کرد رنگ و بوی دیگری پیدا کرد. کمالالدین پیرموذن، نماینده مردم اردبیل بلافاصله پس از پخش این برنامه در صفحه اینستاگرامش به شدت نسبت به این موضوع اعتراض کرد و نوشت: «بدینوسیله توهین آشکار رسانه ملی اقتدارگران خودحق پندار خودپسند در برنامه دیروز فیتیله به ترک زبانهای مکرم را محکوم میکنم و بهعنوان نماینده آذری زبان کشور بزرگ ایران اسلامی اشعار میدارم تا تحقیق و تفحص از صداوسیما و ارجاع پرونده به قوه قضائیه باهمکاری دوستان این توهین علنی نابخردان را پیگیری خواهم کرد.» پس از این برخورد پیرموذن هم حساسیتها آغاز شد و بلافاصله برخی دیگر از نمایندگان آذری زبان، استاندار اردبیل و سایتهای خبری محلی به پوشش گسترده و اعتراضی به این اتفاق پرداختند و ماجرا بیشتر بیخ پیدا کرد.
عکسی از اجرای جنجالی فیتیله ای ها
عذرخواهی فیتیلهایها
پس از اینکه کمی در سایتها بر سر این موضوع بحث راه افتاد بلافاصله عوامل تولید برنامه متوجه سوءتفاهمی که این آیتم برای آذری زبانها ایجاد کرده بود، شدند و علیرضا آقایی و محمد مسلمی در دو پیام مجزا عذرخواهی از سوی سازندگان برنامه منتشر کردند. مسلمی در یادداشت خود هم که مخاطبش همه مردم ایران بود با اشاره به تلخ بودن اوضاع برای اعضای فیتیله نوشت: «گفتیم مانند همیشه با شما حرف بزنیم با شما که بیست و چهارسال هم صحبت و همدل بودیم. دلهای ما آنقدر بهم نزدیک بود که شما بیست و چهارسال ما را در جمع خود پذیرفتید. همیشه از دوستی و اتحاد گفتیم. محبت بیچشمداشت شعارمان بود و لبخند را روی لبان کودکانتان نشاندیم.
همیشه از ترک و لر و گیلکی در نمایشهایمان نماینده داشتیم از آن رو که ایران را با همه قومیتهایش زیبا میدانیم. مگر میشود و میتوانیم به توهین و تحقیر فکر کنیم؟ مگر میتوانیم به آزار هممیهنانمان بیندیشیم. بهعنوان کارگردان «فیتیله» افتخار کرده و میکنم که فرزند ایران و آذربایجانم. مگر میشود که عموهایی که بیست و چهارسال با شما زندگی کردهاند در مقام توهین به ملت غیور آذربایجان نمایشی را اجرا کنند. ما خدمتگزار شماییم. امید ما شمایید. نمیگوییم در این چندسال اشتباه نکردهایم اما میدانید و میدانیم که گل بیعیب فقط خداست.»
برخورد تند صداوسیما
خب تا اینجا یک اشتباه سهوی پیش آمده که عوامل آن متوجه اشتباهی که کرده بودند شده و رسما عذرخواهی کردند. کاری که معمولا تا همین جایش را هم خیلیها عادت به انجام دادنش ندارند. اما گویا برای سازمان صداوسیما که در این چند سال ثابت کرده پشت هنرمندان و برنامهسازان خود نمیایستد و به جای مسئولیتپذیری سر هر مشکل و حاشیههایی آنها را سپر بلا میکند اینبار هم همان روش همیشگی را پیش کشیدند و با اعلام بیانیهای نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. در این بیانیه با اشاره به اهمیت قومیتهای مختلف برای نظام جمهوری اسلامی و تلاش برای حفظ و احترام آنها آورده شده: «متاسفانه روز جمعه ۱۵ آبانماه در یکی از بخشهای برنامه فیتیله که ازجمله برنامههای ویژه کودکان و نوجوانان در شبکه دو سیماست، به سبب اشتباه، بیدقتی و عدم نظارت درست عوامل برنامهساز و ناظر مربوطه، دیالوگهایی به زبان آذری بیان میشود که باعث تمسخر و در نتیجه رنجش خاطر و ناراحتی هموطنان غیور و عزیز آذری زبان شده و شکایاتی را موجب میشود.
عکس های فیتیله ای ها
«عموها » هم فتیله پیچ شدند
در این خصوص، رسانه ملی با وجود سهوی بودن این مسأله، وظیفه خود میداند ضمن عذرخواهی از هموطنان و خصوصا آذری زبانان عزیز و به دور از هر گونه توجیه رسانهای برای رفع کوچکترین ابهام و بدبینی هموطنان عزیز آذریزبان کشورمان نسبت به فرزندان پرتلاش و خدمتگزارشان در صداوسیما، موارد و تصمیمات متخذه ذیل را به اطلاع این عزیزان و همه مخاطبان رسانه ملی برساند: باوجود سهوی بودن این اتفاق، مسئولان و عوامل دخیل در تولید و پخش این برنامه، متخلف محسوب میشوند و این مسأله تا آشکار شدن موضوع و ریشههای آن بهطور جدی پیگیری خواهد شد، با وجود جایگاه مردمی این برنامه مطابق با نظرسنجیهای مختلف سالهای گذشته که از آن بهعنوان برنامهای باسابقه و پربیننده یاد شده است، لیکن به خاطر این بیدقتی صورت گرفته، تا انجام بررسیهای لازم و رسیدن به نتیجه نهایی، پخش برنامه فیتیله فعلا متوقف میشود، مدیر پخش و مدیر گروه کودک شبکه دو به دلیل سهلانگاری توبیخ کتبی خواهند شد و جانشین مدیر پخش که مسئول نهایی نظارت برنامههاست نیز توبیخ و از مسئولیت برکنار میشود.»
فدا شدن دوباره هنرمندان
اما به نکات جالب موجود در این بیانیه دقت کنید، اول اینکه خود صداوسیما بر دو نکته سهوی بودن این اتفاق و باسابقه و پربیننده بودن برنامه «فیتیله» اذعان دارد ولی باز هم آنها را متخلف دانسته است. نکته بعد اینکه مدیران موثر در پخش شدن این برنامه توبیخ و حتی برکنار شدهاند و این برخورد درستی است اما چرا کسانی که برنامه را تولید کردهاند باید مجازات شوند، آنها برنامه خودشان را تولید کردهاند و به سازمان ارایه دادهاند، مدیران مربوطه هم میتوانستند اجازه پخش آن را ندهند اما بنا به هر دلیلی این کار را کردهاند اینجا دیگر تیم «فیتیله» مقصر نیست ولی آنها مثل باقی مواقع نخستین قربانیان اینگونه حاشیهها میشوند.
ضمن اینکه محمد مسلمی در بخشی از نامه خود حرف جالبی میزند: «نمیگوییم در این چند سال اشتباه نکردهایم اما میدانید و میدانیم که گل بیعیب فقط خداست.» دقیقا نکته همینجاست. حق تیمی که ٢٤سال است در تلویزیون کار میکند، ١٥سال است در قالب «فیتیله» برنامه میسازند و در این مدت از کم حاشیهترین تیمهای برنامه سازی تلویزیون این نیست که به خاطر چنین اشتباه کوچکی - تأکید میکنیم کوچک چرا که تلویزیون اشتباهاتی به مراتب بزرگتر و تاثیرگذارتر از این را هم داشته است - تعلیق و مجازات شوند. این خالی کردن پشت هنرمندان و برنامهسازان به وسیله مدیران تلویزیون همان رویهای است که سالهاست باعث شده بسیاری از هنرمندان و برنامهسازان موفق، باسواد و خوشذوق تلویزیون عطای کار کردن در این سیستم را به لقایش ببخشند.
عموهای فیتیله ای
عذرخواهی عموهای فیتیله ای از آذری ها
محمد مسلمی کارگردان و مجری برنامه "فیتیله"، علی فروتن و حمید گلی از بازیگران این برنامه و همچنین علیرضا آقایی تهیه کننده "فیتیله" مراتب عذرخواهی خود را به مردم آذربایجان اعلام کردند.
تهیه کننده این برنامه با اشاره به سابقه فعالیت گروه «فیتیله» در سراسر کشور و در استانهای مختلف گفت: حضور "فیتیله ای ها" در شهرهای مختلف و میان اقوام و طوایف مختلف گواه این ادعاست که همواره اقوام مختلف مورد احترام این برنامه بوده اند و هیچگاه در طول 14 سال سابقه این برنامه توهینی به هیچ کدام از اقوام نشده است.
علیرضا آقایی با اشاره به اینکه این سه بازیگر از اقوام مختلف (آذری، لری و گیلکی) بوده اند افزود: هیچگاه کسانی که خود از اقوام مختلف هستند به خاستگاهی که به آن تعلق دارند توهین نکرده و نمی کنند.
تهیه کننده برنامه فیتیله گفت: این سه بازیگر و مجری برنامه کودک حدود 24 سال است که در برنامه های مختلف تلویزیون برنامه اجرا کرده اند و نوع فعالیت آنها و ارتباطی که با مردم برقرار کرده اند نشان می دهد که هیچگاه قصد جسارت به قوم و لهجه ای را نداشته و ندارند و در برنامه های آموزشی خود با اجرای نمایش، ترکیبی از گویش و لهجه های مختلف را ارائه کرده اند.
تهیه کننده این برنامه افزود: با این حال اگر لازم باشد من بارها و بارها از مردم آذربایجان عذرخواهی می کنم و اگر هم سوء تفاهمی پیش آمده سهوی بوده و هیچ عمد و غرضی در کار نبوده است.
محمد مسلمی کارگردان این برنامه نیز گفت: خود من آذری زبان هستم و افتخارم این است که متعلق به این خطه ام و گویش آذری داشته ام، چرا باید به مردمانی از جنس خودم توهین کنم و باعث رنجش آنان شوم اما با این حال خود من نیز از این مسئله پیش آمده رنجیده خاطرم و از مردم آذربایجان عذرخواهی می کنم.
درد دل عمو فیتیله ای با مردم بعد از اتفاقات بوجود آمده
2 توبیخ و 1 برکناری حاصل بی دقتی فیتیله
در پی بیدقتی صورت گرفته در بخشی از برنامه «فیتیله» روز جمعه 15 آبان ماه، محمدرضا جعفری جلوه مدیر شبکه دو سیما، طی نامههای جداگانهای مدیر گروه کودک و نوجوان و مدیر پخش این شبکه را توبیخ و جانشین مدیر پخش و مسئول نظارت نهایی برنامههای شبکه را ضمن توبیخ، از مسئولیت خود برکنار کرد.
اجراهای متفاوت فیتیله ای ها
بنا بر این گزارش، جعفریجلوه در نامه توبیخ مدیر پخش و مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه دو با اشاره به غفلت و بیدقتی صورت گرفته در برنامه فیتیله، ضمن تذکر جدی و توبیخ کتبی، به هوشیاری و مراقبت بیش از پیش آنها در حوزه مدیریتیشان تاکید کرده است.
در بخشی از نامه برکناری جانشین مدیر پخش شبکه دو نیز آمده است:
عرصه نظارت و پخش برنامهها در صدا و سیما، عرصه خطیر لحظهها و دریغهاست که گاه یک سهلانگاری و لغزش موجب خساراتی است جبران ناپذیر، مصداق این امر آنچه که در بازبینی و پخش برنامه فیتیلهایها در روز جمعه 15 آبانماه جاری حاوی اهانت نسبت به یکی از عزیزترین اقوام غیور این سرزمین یعنی آذری ها رخ داد و علیرغم توجه بازبین اولیه این برنامه و اشاره درست ایشان به اشکالات برنامه، بهسبب فقدان تشخیص و اغماض بلاوجه شما به آزردگی گروهی از مردم عزیز بدل شد. لذا ضمن تذکر جدی و توبیخ کتبی، از مسئولیت و ایفای نقش در این عرصه برکنار میشوید.
تصاویری از فیتیله ای ها
تجمع در تبريز و برخي شهرها علیه فیتیله
برخی تجمعات برای اعتراض به پخش برنامه فتیله از شبکه دو سیما برگزار شد.
جمعی از مردم تبریز امروز با برپایی تجمعی به پخش یک برنامه از گروه کودک شبکه دو سیما اعتراض کردند و خواستار برخورد جدی با عوامل اصلی این برنامه شدند.
مشابه تجمع تبریز در شهرهای ارومیه ، اردبیل و زنجان نیز برپا شد.
روز جمعه در بخشی از برنامه هفتگی فیتیله که ویژه کودکان است ، دیالوگ های توهین آمیزی نسبت به هموطنان ترک زبان پخش شد.
رییس سازمان صدا و سیما صبح امروز با ابراز تأسف عمیق از خطا و سهل انگاری غیرقابل گذشت در بخشی از برنامه «فیتیله ها» گفت: با مدیران و عناصر دخیل در این مسئله تأسف بار که موجب رنجش خاطر هموطنان عزیز آذری زبان شده است برخورد جدی و رسیدگی کامل می شود.
سرافراز ضمن اعلام پوزش رسانه از خطای به وجود آمده تاکید کرد: رسانه ملی در ایفای وظایف خود در تحکیم وحدت اقوام و انسجام ملی با همتی مضاعف تلاش خواهد کرد.
واکنش امام جمعه تبریز به توهین فیتیله
نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز در پیامی اقدام موهن برنامه پخش شده از شبکه دو سیما را محکوم کرد و خواستار پیگیری این مسئله در مراجع قانونی شد.
متن پیام آیت الله محسن مجتهدشبستری در این باره که امروز یکشنبه منتشر شد، به شرح ذیل است:
باسمه تعالی
از قرار برخی نقل ها در شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی ایران، برنامه ای پخش شده است که گویا اهانت آمیز به گویش آذری و مردم غیور آذربایجان بوده است، اینک این حرکت نابجا را محکوم نموده، امید است مسئولین محترم همواره مراقبت نمایند تا این قبیل موارد ولو به طور ناآگانه و بی غرضانه هم بوده باشد، تکرار نگردد.
از اینکه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام مناسبی در عزل دست اندرکاران مربوطه نموده است سپاسگزاری می شود.
محسن مجتهد شبستری
در بخشی از اجرای جمعه گذشته برنامه تلویزیونی 'فیتیله' صحنه ای به نمایش درآمد که موجب شد در شبکه های اجتماعی بازتاب وسیعی داشته باشد و از آن به عنوان مصداق توهین به قومیت های کشور یاد شود.
روابط عمومی سازمان صدا و سیما نیز پس از این موضوع اعلام کرد پخش برنامه 'فیتیله' از شبکه دو سیما به دلیل توهین به آذری زبان ها فعلا متوقف است و با عوامل خاطی آن برخورد می شود.
محسن رضایی با انتشار عکسی با لباس بختیاری، در یادداشتی اینستاگرامی نسبت به توهینهایی که به اقوام می شود واکنش نشان داد.
وی در این یادداشت خود نوشت: ظاهراً اهانت به اقوام ایرانی پایانی ندارد. اگر هم برنامهریزیشده نباشد بیتوجهی است. دیروز در سریال سرزمین کهن به بختیاریهای سربلند اهانت شد و امروز در برنامهای دیگر به آذریهای باغیرت و چندی پیش به اعراب وفادار ایرانی.
باید اهانت به اقوام ایرانی جرم تلقی گردد و در مجلس تصویب شود و برای آن مجازات در نظر بگیرند.
اقوام ایرانی بدون ایران و ایران بدون اقوام ایرانی معنا ندارد. در دفاع مقدس، لشگر پرافتخار عاشورای آذربایجان در کنار لشگریان سایر اقوام، در دفاع از انقلاب اسلامی حماسه آفریدند. در انقلاب مشروطه لشگر بختیاری ها و لشگرهایی از گیلان و آذربایجان استبداد را از بین بردند. در انقلاب اسلامی هم همه اقوام ایرانی شرکت داشتند.
البته تذکر دو نکته را ضروری میدانم: نخست آنکه باید مردم با حفظ آرامش و رعایت امنیت عمومی در این موارد پیگیری را به متولیان قانونی بسپارند و دوم آنکه اگر مجموعهای در توهین خود عمدی نداشت و بابت سهو خود پشیمان بود، عذرخواهی او را بپذیریم.
برنامه فیتیله، در برنامه اخیر خود، مرتکب خطایی شد که رنجش خاطر دهها میلیون ایرانی را به دنبال داشت، نه تنها ترک ها که همه ایرانیان از این برنامه ناراحت شدند چرا که هیچ انسان شرافتمندی توهین به انسان های دیگر را بر نمی تابد.
در این باره نکاتی چند قابل توجه و تأمل است:
1 - آنچه در این برنامه رخ داد، صرفاً استفاده از "زبان ترکی" یا "فارسی با لهجه ترکی" در یک برنامه طنز نبود چرا که این موضوع ، اساساً توهین تلقی نمی شود و همه زبان ها و گویش ها از جمله ترکی، شمالی، لری و... در برنامه های طنز و جدی مورد استفاده قرار می گیرند و کسی هم رنجیده خاطر نمی شود. آنچه اتفاق افتاد، فارغ از بحث قومیت ها ، یک بی نزاکتی بود که نام طنز و حتی جوک هم نمی توان بدان نهاد (مسواک زدن با فرچه دستشویی! مشمئز کننده نیست؟ آن هم در برنامه کودک).
حال نسبت دادن این بی ادبی چندش آور به یکی از اقوام ایرانی، چه ترک، چه لر، چه شمالی و ... حتماً باعث رنجش می شود که شد و حق را باید به مردم آذربایجان و ترک های ایران داد که نسبت به این بی ادبی و اهانت، اعتراض کنند.
2 - اعتراضات مردم آذربایجان به این موضوع، به صورتی کاملاً مسالمت آمیز و مدنی رخ داد. آنها در ارومیه، تبریز و برخی شهرها و مراکز دانشگاهی، تجمعاتی شکل دادند و با در دست داشتن نوشته ها و سر دادن شعارهایی، از این موضوع انتقاد کردند و سپس به تجمع خود پایان دادند.
این در حالی است که برخی جریان های خارج کشور تلاش می کردند این ماجرا را زمینه ای برای آتش افروزی و اختلاف زایی کنند و هیزم بیار معرکه شوند.
همراهی نهادهای دولتی و حکومتی با مردم، از امام جمعه تبریز و استاندار آذربایجان غربی گرفته تا نمایندگان مجلس و نیروی انتظامی و ... نشان داد که اگر مسؤولان با مردم همراه شوند و حتی در اعتراضات تقابل نکنند، کارها بهتر پیش می رود.
حال فرض کنید که مسؤولان، نابخردانه عمل می کردند و سعی در پراکندن مردم معترض یا بازداشت آنها داشتند؛ در چنان فرضی، چه فاجعه ای رخ می داد و یک اعتراض مدنی مسالمت آمیز به چه بحرانی تبدیل می شد!
3 - عذرخواهی رئیس صدا و سیما، مدیران شبکه 2، تهیه کننده برنامه و بازیگران فیتیله، اقدام مناسبی بود که به عنوان مطالبه مردم شهرهای ترک نشین محقق شد و لذا ادامه دادن موضوع، با منطق و خردمندی سازگار نیست. ماجرای اخیر، یک ماجرای پایان یافته است اما درس ها و عبرت های آن، باید دائمی باشد و احترام به اقوام ایرانی، آویزه گوش همه و مشخصاً صاحبان تریبون باشد.
مردم آذربایجان نیز بزرگوار تر از آنند که نبخشند یا به قطع نان کسی راضی شوند. مهم تنبّه بود که حاصل شد.
4 - اما نکته مهمی که در این ماجرا نهفته است و نباید آن را مغفول گذاشت، این است که اعتراضات اخیر، صرفاً ناظر به یک برنامه خاص تلویزیونی نبوده است بلکه بیش از آن، اظهار هویت و اعتراض به عدم اجرای کامل اصل 15 قانون اساسی است؛ اعتراضی که همواره مترصد فرصتی برای ظهور است.
اصل 15 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می گوید:
زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
بخش اول این اصل به طور کامل اجرا می شود ولی موضوع تدریس زبان های محلی و قومی، مغفول مانده است یا بسیار محدود بدان پرداخته می شود. این در حالی است که مردم آذربایجان،به معنای واقعی کلمه و بی هیچ شعار و تعارفی، متعهد به قانون اساسی، تمامیت ارضی و همبستگی ملی هستند و موضوعاتی نظیر پان ترکیسم، در بین عموم مردم واقعاً جایگاهی ندارد. اتفاقاتی نظیر ماجرای فیتیله را نیز به حساب خطای افراد می گذارند و نه فراتر از آن.
لذا اگر این اصل قانون اساسی به طور کامل اجرا شود، هم مطالبه قانونی مردم محقق شده و هم بهانه جویانی که می کوشند از آب آلوده ماهی بگیرند و اتحاد ملی را خدشه دار کنند، خلع سلاح می شوند.
و سخن پایانی این که احترام به همدیگر، سرمایه تاریخی و گرانبهایی است که ایران را در گذر تاریخ با همه اقوام و زبان ها و ادیان و مذاهب مختلف، پا برجا و استوار نگه داشته است. این سرمایه بی بدیل را حفظ کنیم و همدیگر را ، مانند همیشه ی تاریخ، دوست بداریم.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
دوشنبه 25,نوامبر,2024